همه كودكان در زندگي خود با استرسهاي شديدي روبه رو مي شوند كه بخشي از اين استرسها ناشي از تغييرات رشدي بهنجار كودكي مي باشد مانند رشد و تغييرات هورموني و هم چنين بخشي ديگر از استرس ها ناشي از ارتباط كودك با والدين و اجتماع مي باشد ، مانند فراق والدين ، طلاق ، نقل و انتقال خانواده ها ، تغيير مدرسه ، بيماريهاي جسماني ، مزمن شديد و غيره . امروزه علي رغم ايجاد تغييرات عميق فرهنگي و تغيير در شيوه هاي زندگي بسياري از افراد در رويارويي با مسائل زندگي ، فاقد توانايي هاي لازم و اساسي هستند و همين امر آنان را در مواجه با مسائل و مشكلات زندگي روزمره و مقتضيات آن آسيب پذير نموده است .
پژوهش هاي بي شماري نشان داده است كه بسياري از مشكلات بهداشتي و اختلالات رواني عاطفي ، ريشه هاي رواني ـ اجتماعي دارد . علاوه بر اين ساير پژوهش ها عزت نفس پايين ، ناتواني در بيان احساسات و فقدان مهارتهاي ارتباطي را عوامل مهم بسياري از مشكلات فردي مانند سوء مصرف مواد ، بزهكاري ، بي بند و باري جنسي ، رفتارهاي مخاطره آميز و خشونت مي دانند . لذا سازمان جهاني بهداشت به منظور ارتقاي سطح بهداشت رواني و پيشگيري از آسيبهاي رواني اجتماعي ، برنامه اي را به عنوان آموزش مهارتهاي زندگي تدارك ديد . از آنجا كه مدرسه قوي ترين نهاد بعد از خانواده محسوب مي شود و مي تواند اثر عميقي بر كودكان و خانواده ها و حتي اجتماع داشته باشد . و با توجه به اين كه تقريباً تمام كودكان در دوره اي از زندگي خود به مدرسه مي روند (اين برنامه از سال 1993 در مدارس اجرا گرديده است) نتايج پژوهش ها و ارزيابي ها نشان داده است كه برنامه مهارتهاي زندگي اثرات دراز مدت و عميقي را بر كودكان و نوجوانان داشته است .
هدف برنامه مهارتهاي زندگي اين است كه فرصت هايي را براي كودكان و نوجوانان فراهم سازد تا آنان علي رغم كسب توانايي هاي خواندن و نوشتن و ... توانايي ها و مهارتهايي را براي زندگي در مدرسه كسب كنند .
محتواي آموزش
آموزش مهارتهاي ده گانه : خود آگاهي، همدلي ، روابط بين فردي، روابط اجتماعي ، حل مسئله ، تصميم گيري ، مقابله با هيجانات منفي ، مقابله با استرس ، تفكر نقادانه ، تفكر خلاق ، اين آموزش ها در قالب كتاب كاردانش آموز و راهنماي معلم در هر پايه تحصيلي تدوين گرديده است مي باشد .
شيوه آموزش :
آموزش گروهي و مشاركتي مبتني بر فعاليت با استفاده از فعاليتهايي چون ايفاي نقش ، بحث و گفتگو، بيان خود ، تبادل تجربيات ، فعاليتهاي نوشتاري ، داستان نويسي.
پيامدهاي آموزش مهارتهاي زندگي
ـ كسب دانش در زمينه ي بهداشت و سلامت روان
ـ تغيير نگرش نسبت به موضوعات فردي، اجتماعي و سلامت
ـ تغيير رفتار در رفتارهاي بهداشتي
ـ رشد عزت نفس و اعتماد به نفس و ساير شاخص هاي بهداشت روان
ـ اكتساب مهارتها و رشد توانايي هاي رواني ـ اجتماعي
ـ رشد و بهبود متغيرهاي مربوط به مدرسه مانند : فضاي مدرسه ، رفتار دانش آموزان در كلاس
ـ عملكرد تحصيلي ، بهبود رابطه كودك با همسالان و معلمان
ـ تغيير در رفتارهاي اجتماعي و رفتار سلامت مانند :
ـ كاهش استفاده از سيگار و مواد مخدر و دارو ،
ـ كاهش خشونت ، كاهش تمايلات خودكشي
فرآيند آموزش مهارتهاي زندگي
| واجدين شرايط |
دانش آموزان ، دانشجويان، كارمندان و خانواده |
| مدارك لازم |
كتب و بسته هاي آموزشي |
| واحد ذيربط |
بهزيستي كليه شهرستانها |
| متصدي مربوطه |
كارشناسان پيشگيري شهرستانها |
| مدت لازم براي انجام كار |
40 ساعت |
| زمان مراجعه |
در طول سال |
1- برنامه آموزش پيش از ازدواج
از دهه پنجاه ميلادي در كشورهاي غربي آموزش زندگي خانواده مورد توجه قرار گرفت . بعد از افزايش آمار طلاق در نيمه دوم قرن بيستم توجه دانشمندان و علماي سياسي به مسئله خانواده و حفظ آن بيش از پيش جلب شد و استراتژي از دهه هشتاد به بعد رو به تغيير نهاد و اين استراتژي به سمت آموزش پيش از ازدواج تغيير كرد .
برنامه آموزشي پيش از ازدواج از سال 1381 از حوزه معاونت امور پيشگيري بعنوان يك برنامه پيشگيري و ارتقايي آغاز شد كه هدف نهايي برنامه آموزشي به همه نوجوانان و جوانان با هدف ارتقاي توانمندي هاي فردي آنها در انتخاب همسر و تشكيل خانواده موفق مي باشد .
اهداف :
الف) پيشگيري از آسيبهاي اجتماعي نهاد خانواده
-1 پيشگيري از طلاق
-2 پيشگيري از انحراف جنسي
-3 پيشگيري از اعتياد
-4 پشگيري از همسر آزاري
-5 پيشگيري از كودك آزاري
-6 پيشگيري از خود كشي
-7 پيشگيري از آبستني زود رس
ب) ارتقاي سلامت اجتماعي اعضاي خانواده
-1 ارتقاي احساس رضايت از زندگي خانوادگي
-2 ارتقاي دانش افراد در مورد خانواده بصورت يك كل
-3 ارتقاي توانمندي افراد در انتخاب همسر مناسب
-4 ارتقاي مهارتهايي كه در جهت تقويت و ثبات خانواده نقش دارند
-5 آشنايي با مشكلات سال اول ازدواج براي كمك به انطباق بهتر همسران
-6 آشنايي با مشكلاتي كه همراه با به دنيا آمدن فرزند به خانواده و روابط بين فردي وارد مي شود .
محتواي آموزشي
در حوزه آموزشي پيش از ازدواج سر فصلهاي آموزشي به شرح ذيل مي باشد :
ضرورت آموزش پيش از ازدواج آشنايي ، عشق ، نتخاب همسر ، دوران نامزي، سال اول زندگي مشترك
فرآيند آموزش پيش از ازدواج
| واجدين شرايط |
پسران و دختران مجرد |
| مدارك لازم |
كتب و بسته هاي آموزشي |
| مراحل انجام كار |
ـ دانشگاه ها سربازخانه ها پايگاههاي بسيج براي گروهمايي گروه هدف ـ آموزش گروه هدف |
| واحد ذيربط |
بهزيستي كليه شهرستانها ـ مراكز مشاوره خصوصي و دولتي/پايگاههاي سلامت روان اجتماعي |
| متصدي مربوطه |
كارشناسان پيشگيري و مشاوره |
| مدت لازم براي انجام كار |
24ساعت |
| زمان مراجعه |
در طول سال |
2-باشگاه ازدواج و خانواده:
اهداف:ارتقاي توان مندي مشاوران استان در زمينه ازدواج و خانواده
شناخت مشاوران استان از نحوه كاربردي مطالب-آشنايي مشاوراني كه در اين زمينه فعاليت مي كنند.
-مشاوره قبل از ازدواج
-زوج درماني
ارتباط فرازناشويي
محتواي آموزشي:
مطالب علمي و عملي در مشاوره ازدواج و خانواده.
در زمينه هاي ارتباطات فرا زناشويي ،مشاوره قبل از ازدواج ،شناخت اختلال هاي شخصيت و صفت هاي شخصيتي و ارتباط آن در امر ازدواج
فرآيند اجراي باشگاه ازدواج و خانواده:
واجدين شرايط : كليه مشاوران استان كه در اين زمينه فعاليت مي كنند.
مدارك لازم /كتب و كارگاههاي آموزشي
مراحل انجام كار: هماهنگي با مسئول باشگاه و نام نويسي.
واحد ذيربط: بهزيستي شهرستانهاي زنجان و خرمدره.
متصدي مربوطه: مراكز مشاوره اي كه كار اجراي باشگاه به آنها واگذار شده است(پياژه،نيك انديشان در سال 93)
مدت لازم براي انجام كار:هر ماه 4ساعت
زمان مراجعه:در طول سال
طرح آموزش زندگي خانواده (FLE)
تحولات اخير و روند رو به گستش تغييرات زندگي ، نهاد خانواده را در معرض تهديدهايي از قبيل افزايش آمار طلاق ، كاهش ازدواج، افزايش نارضايتي و تعارضات دروني خانواده و افزايش سن ازدواج قرار داده است . لذا در همين راستان حوزه پيشگيري از آسيبهاي اجتماعي ، چندين سال است كه برنامه آموزش زندگي خانواده را در قالب برنامه هاي خود گنجانده است .